1975-ci ildə işlədiyimiz məktəbdən müəllim yol­daşlardan Babayev Kamili, Cavadov Asifi (hazır­da Gən­cə Dövlət Universitetində baş müşavir vəzi­fə­sin­də çalışır) və məni Bakı şəhərinə bir aylıq təkmilləşmə kur­­­su­na göndər­di­lər. Bir çox qayğılardan uzaq üç nəfər gənc müəl­lim boş vaxtlarımızda şəhərin ma­raq­lı yerlə­ri­ni gəzir, sonda isə "İnturist" meh­man­xana­sı­nın resto­ra­­nın­da axşam yeməyimizi yeyib yataq­xana­ya qa­yı­dır­dıq.

Belə gecələrin birində yenə "İnturist" meh­man­xa­nasının restoranına gedəsi olduq. Nədənsə həmin ge­cə əvvəlki gecələrdən fərq­li olaraq qulaqbatırıcı musiqi alətlərinin və müğən­ni­­nin qulaq gicişdirən səsi eşi­dil­mirdi. Restoranda xoşa­gə­lən bir sakitçilik hökm sü­rür­dü. Gələnlər yeməyini ye­yib söhbətlərini edirdilər.

Yemək sifariş veririk. Qədəhlərin sayının art­ma­­sı nəticəsində tədricən əhval-ruhiyyəmiz durul­ma­ğa başlayır. Söhbət əsnasında restorana göz gəzdi­ri­rəm. Bi­zim stoldan bir az kənarda ayaq üstdə dayan­mış or­ta­boy­lu bir nəfər diqqətimi çəkir. Ayaq­üstə dayanan ada­mın duruşundan və hərəkətlə­rin­dən hiss olunur ki, sağ­lıq deyir. Təsadüfən həmin adam ətrafa nəzər yetirir. Bu zaman sifətini görüb sevinclə yoldaşlarıma "Bir ba­xın, Süleyman Rüstəmdi" deyirəm.

Asif "Nə boş-boş danışırsan, Süleyman Rüstəm burda nə gəzir?" deyərək mənim sözlərimə rişxəndlə gü­lür. Kamil də Asifin fikrinə dəstək verir. Yoldaşları­ma bir söz deməyərək yenidən həmin adamı diqqətdə saxlayıram və özlüyümdə fikirləşirəm ki, nə ola bir də həmin adam ətrafına təkrar boylana, sifətini görə bi­ləm. Bu zaman təsadüfən həmin adam yenidən ətrafına çö­nüb baxanda sifətini görürəm və orta məktəb dərslik­lə­rindəki şəkil gözüm önündə canlanır. Oxşarlıqları mü­­qayisə edib fikrimi qətiləşdirərək təkrar üzümü yol­daşlarıma tutaraq: "Siz mənim sözümü qəribçiliyə sal­mayın. Bu adam, baxışlarımla işarə edərək, qə­tiy­yətlə deyirəm, Süleyman Rüstəmdir" fikrimdə israr edi­rəm.

Asif dolu qədəhi götürərək rişxəndlə gülə-gülə "Götür arağını iç. Yox bir Süleyman Rüstəm "İntu­rist"ə gəlibki nə var, nə var Fazil Jdanovdan (indiki Beyləqan) gəlib mənimlə görüşəcək. Ayıbdı. Heç har­da demə ki, Süleyman Rüstəmi "İnturist"də görmüşəm. Sənə gülərlər. Müəllim adamsan. Məktəbdə eşidib bi­lən olar, müəllim yoldaşlar sənin bu hərəkətinə bir das­tan bağlayarlar", – deyib sözünü tamama yetirməmiş Ka­mil "Asif, düz deyir. Sən öl Asif çatan kimi mək­təb­də hamıya deyəcək... sonrasını özün bilirsən də, daha nə deyim" – gülərək üzümə baxdı.

Kamil düz deyirdi. Asiflə orta məktəbdə bir si­nif­də oxumuşduq. Eyni ali məktəbin müxtəlif fakül­tə­lə­rin­də oxusaq da yoldaşlığımız davam edirdi. Sonra da təsadüfən iş elə gətirdi ki, eyni məktəbdə işləməli ol­duq. Asifin xasiyyətinə bələdçiliyim olduğu üçün, bi­lirdim ki, adi bir əhvalatdan yaxşı bir lağlağı düzəlt­mə­­yi məharətlə bacarır. Ona görə də Asifə ip ucu ver­mə­mək üçün geri çəkilmək olmazdı.

Götürün görək, qədəhlər soyudu, – de­yən Ka­mi­lin təklifi ilə qədəhləri qaldırdıq.

– Yaxşı, siz mənimlə razılaşmırsınız. Mərc gə­lək, kim uduzsa stolun hesabını o adam ödəsin, – de­dim.

Asif tez dilləndi: "Mən razı".

Kamil isə "Əgər mər­ci Fazil udsa, səhərki stolun hesabı da mənlikdi." – dedi.

Məsələni daha da dəqiqləşdirmək üçün de­dim: "Mən uduzsam bu gecəki stolun hesabı mənlikdi. Əgər siz uduzsanız bu gecəki stolun hesabı Asiflik, sə­hər ax­şamkı stolun hesabı isə Kamillikdir. Düzmü izah et­dim. Daha sonra deməyin içmişdik, mən elə söz de­mə­mi­şəm, nə bilim nə olmasın".

Hər ikisi bir ağızdan: "Biz razı", söylədilər.

Mən ayağa qalxıb həmin stola yaxınlaşmağa baş­ladım. Həmin adam yenə ayaq üstdə əlində qədəh sağ­lıq deyirdi. Qarşısında dayanaraq "Bağışlayın, sizdən bir söz soruşum" – dedim.

Müsahibim sözünü yarımçıq kəsərək "Buyurun" dedi.

– Siz Xalq şairi Süleyman Rüstəm deyil­si­niz­mi?

– Bəli, Süleyman Rüstəməm.

– Nə gözəl təsadüf, – deyərək şairi qucaqlayıb öp­­düm və "Bağışlayın sözünüzü yarımçıq kəsdim", – de­yib yoldaşlarımın yanına qayıtdım. Yarışda qalib gəl­­miş id­mançı ədası ilə yoldaşlarıma "Gördünüz?", de­yib sto­lun arxasına keçdim.

– Gördük. Halaldı sənə. Sən düz deyirsənmiş. Biz uduzduq. Asiflə Kamil güldülər.

Kamil mənə işarə edərək "Fikir ver, o stolda bir nəfər yanındakı adama səni göstərərək nəsə deyir" – de­di.

Ofisiantı çağırtdırdım. Ofisiant cavan bir oğlan idi. Kursa gələndən hər axşam burda yemək yediyimiz üçün ofisiantla münasibətimiz yaranmışdı. O vaxtlar "İn­­turist" mehmanxanasının restoranına yolu düşənlər (bu­rada qiymətlər yüksək olduğu üçün çoxları bu res­to­randa yemək yemək üçün həvəs göstərmirdi) bilirlər ki, orada yemək yemək üçün gündüzdən stol sifariş ver­məli idin. Çünki axşam boş yer tapmaq çox müşkül məsələ idi. Biz də ofisiantla tanışlıq zamanı öyrən­miş­dik ki, bu cavan oğlan Ağdamdandır. Ali məktəbdə oxu­­yur və axşamlar da restoranda ofisiant işləyir. Ya­şa­­dı­ğımız rayonlara görə bizə yerli deyib xətrimizi is­tə­­yirdi və hər axşam bizim üçün boş stul saxlayırdı.

Ofisiant bizim stola yaxınlaşaraq "Eşidirəm. Nə buyurursunuz?" dedi.

– O stola bir konyak apar.

– Burada konyak çox bahadır, – deyən ofisiant canıyanımcılıqla üzümə baxdı.

– Baha olsun də, pulunnan deyil?

– Sözsüz ki, pulunnandır. Mən sizə görə dedim. Ofisiant mehriban bir təbəssümlə üzümə baxdı.

– Hörmətinizə görə çox sağ olun. Xalq şairi üçün bir konyakın baha olması barədə fikirləşməyə dəy­məz, – dedim.

Ofisiant konyakı şairin qarşısına qoyanda, hiss olundu, soruşdular ki, kim göndərib. Ofisiant əli ilə bizim stolu göstərib şairin yanından ayrıldı.

Aradan bir az keçməmiş Asif mənə işarə elədi ki, səni çağırırlar. Baxanda gördüm ki, bir nəfər işarə edir ki, bura gəlin. Hər üçümüz şairə yaxınlaşdıq. Bizi qarşısında görən şair stuldan ayağa qalxaraq "Hör­mə­ti­ni­zə görə çox sağ olun. Görürəm şeiri, sənəti başa dü­şən və dəyər verən cavanlarsınız. İndi yaxından tanış olaq. Siz kimsiniz?" deyən şair mehribancasına əlini uzat­dı. Hörmətlə şairin əlini sıxaraq "Süleyman müəl­lim mən "Ədəbiyyat" müəllimiyəm. Orta məktəbdə si­zin həyat və yaradıcılığınızı tədris edirəm. Yanımda da­yan­mış Asifi göstərərək bu "Tarix", sonra isə Kamili göstərərək bu yoldaş da "İngilis dili" müəllimidir. Hər üçümüz Jdanov (indiki Beyləqan) rayonunun Təzəkənd kənd orta məktəbində müəllim işləyirik. Üçümüzü də bir aylıq təkmilləşmə kursuna göndərib­lər", söylədim. Hər üçümüz tanışlıq üçün məmnun olduğumuzu söy­lə­dik.

Süleyman müəllim bizimlə olan söhbəti rusca stul­da əyləşənlərə tərcümə edirdi.

Şair əyləşənlərə (təxminən 6-7 nəfərə ya­xın adam olardı) əli ilə işarə edərək bizə təqdim etdi. Ya­zı­çı Sam­vel Oriqoryan "Qrakan Azərbaycan" jurna­lı­nın baş redaktoru, Hafiz Əli, Vladimir Abramyan gənc şairlər, çox təəssüf ki, başqa adamların adlarını unutsam da, iki nəfər xarici ölkədən gəlmiş qonaq qa­dı­nın məclisdə iş­ti­rak etdiyini xatırlayıram. Şair son­da üzünü bizə tu­ta­raq soruşdu.

– Erməni şairi Avetik İsahakyanı tanıyırsınız?

– Bəli, tanıyırıq. Ermənistanda Sovet hakimiy­yə­ti qurulanda Fransaya mühacirət edib. Sonralar yeni­dən Ermənistana qayıdıb. Yaradıcılığı ilə tanışıq. Xalq şairi S.Vurğunla da yaxın dost olub.

– Gördüyünüz bu yoldaşlarla Avetik İsahakya­nın anadan olmasının 100 illiyi ilə əlaqədar televiziya­da çıxış edib, sonra da bura gəlmişik, – deyən şair – "Stul gətirib bi­zimlə əyləşin", – söylədi. Hər üçümüz məclisə qatıl­dıq.

Götürün qədəhləri bugünkü şeirin, sənətin qəd­ri­ni bilən və ona dəyər verən Azərbaycan gəncliyinin sağ­­lığına, – deyən şair əlindəki qədəhi fəxarətli bir se­vinclə yuxarı qaldırdı.

Vladimir Abramyan üzünü bizə tutaraq "Bağış­layın, sizdən bir söz soruşum" – dedi.

Buyurun: – dedi Asif.

– Siz dediniz ki, Jdanov ra­yo­­nu­nun Təzəkənd kən­dindənsiniz. Kolxozun adı nə­di?

– Görünür bizə inanmadınız. S.Şaumyan adına kol­xozdanıq. – Asif bir az kinayə qa­rışıq səsinin tonu­nu qaldırdı

– Ha, lap yaxşı. Bir adam desəm tanıyarsınız?

– Kimdi? Asif rişxəndlə güldü.

– Aşot Vanyan.

– Hə tanıyırıq. Vanyan Aşot Əmircan oğlu. Bi­zim kolxozda sədr işləyib. İndi eşitdiyimizə görə "Qır­mı­zı bazar" sovxozunda sovxoz direktorudur. Asi­fin ca­vabına mən də dəstək verdim. Bizim cavabımız­dan son­ra hiss etdik ki, Vladimir Abramyanın həm kefi açıl­dı, həm də bizə isti münasibət göstərməyə başladı.

Şairlə söhbət zamanı yaradıcılığında daha çox diq­­­qət çəkən cənub mövzulu şeirlərinə və Şəhriyarla olan dostluğuna toxunduq.

Süleyman müəllim Şəhriyarın "Heydər babaya salam" poemasından bir neçə bənd əzbər söylədi və "Şəhri­yar böyük şairdi" – dedi.

Süleyman müəllim sizdən bir xahiş etsəm olar­mı?

– Buyurun müəllim.

– Biz sizin vaxtilə yazdığınız "Yaxşı yoldaş" poe­ma­sında təsvir etdiyiniz həmin bərli-bərəkətli tor­paq­dan­dıq. Sizi həmin torpağa qonaq çağırsaq gələ bi­lər­si­niz­mi?

– Gələrəm. Cavan vaxtı gördüyüm yerləri bu yaş­da yenidən görmək mənim üçün çox maraqlı olar, – de­yən şair kağıza nəsə qeyd edərək mənə ve­rdi və de­di: "Bu kağızda yaşadığım ünvan və telefon nömrəm ya­zılıbdı. Nə vaxt istəsəniz əlaqə saxlaya bilərsiniz. Yax­şı oğ­lana oxşayırsan. Cavansan, gəl kömək edim aspi­ran­­­tu­raya qəbul ol. Görürəm ədəbiyyata marağınız var".

Biz məclisdə olanlarla xudahafizləşib ayrıldıq. Təkmilləşdirmə kursu başa çatdı və məktəbə qayıtdıq. Bir gün fikrimi məktəbin direktoru bizim müəllimimiz ol­muş Bayram Səfərova bildirdim. Bir az fikirləşən Bay­ram müəllim soruşdu:

– Fazil müəllim, siz şairi nə cür qonaq çağırmaq fikrindəsiniz?

– Başa düşmədim Bayram müəllim, qonaq ça­ğır­­mağın da forması var?

– Bəli var.

– Bir erkək kəsdirib, kabab bişitdirə­cəm. Əla­və də nə lazımdırsa alacam və yaxşı bir süfrə ha­zır­lat­dırıb beş-on nəfərdə şeiri-sənəti başa düşən, xətrin is­tədiyim yoldaşı da dəvət edəcəm. Yeyib içəcəyik. Əgər şairin özü məsləhət bilsə, məktəb və kənd ca­maatı ilə də gö­rü­şünü təşkil edəcəm.

– Oğul, xətrinə dəyməsin, sən hələ cavansan çox şe­yi bilmirsən.

– Nəyi bilmirəm, Bayram müəllim?

– Müəllim, Süleyman Rüstəm Xalq şairidi. SSRİ-də tanınmış ədəbi şəxsiyyətdi. Hələ vəzifəsini de­mi­rəm. Yaxşı, sən onu qonaq çağırdın gəldi. Gedən­dən son­ra rayonun vəzifəli şəxsləri biləcəklər ki, Xalq şairi Süleyman Rüstəm Təzəkənd kəndində qonaq olub, on­ların da xəbəri yox. Səndən soruşacaqlar, Sü­ley­man Rüs­təmi necə qonaq çağırmısan ki, bizim xəbəri­miz olmayıbdı.

– Bayram müəllim, mən şairi öz qonağım kimi ça­ğırıram. Rayon rəhbərliyi ilə mənim nə işim.

– Fazil müəllim, bunu mənə deyirsən, rayonun bi­rinci katibinə, prokuroruna, məhkəməsinə, milis rə­isi­­nə, nə bilim daha başqa vəzifə sahib­lə­ri­nə deyə biləcəksənmi? Buna görə də sonra başın ağ­rı­ya­caq.

– Bəs, yaxşı onda mən nə edim ki, şairə verdi­yim sözə görə yalançı olmayım.

– Bunun üçün böyük bir məclis qurmalısan. Mə­nim fikrimcə həmin məclisdə əlli nəfərə yaxın adam iş­ti­rak edəcək. Süfrədə də quş iliyi, can dərmanı olma­lı­dır. Xərci də təxminən 2-3 min manat tutacaq. İndi özün fikirləş, bax gör sənin belə bir imkanın var­mı? – de­yən Bayram müəllim cavab məqsədi ilə üzümə bax­dı.

Bayram müəllimin sözlərini özlüyümdə götür-qoy edərək "Özünüz bilirsiniz ki, mən ayda 100-120 manat (o vaxtkı rubl) maaş alıram. Sizin hesabla­ma­nı­za görə bu mənim 2-3 illik əmək haqqım edir. Mənim elə imkanım nə gəzir müəllim", – dedim.

– Onda elə bir imkanın yoxdursa, get sakitcə otur yerində. Mən bildiyimi sənə başa saldım. Əməl et­sən də, etməsən də bundan sonrasını özün bilərsən, – de­yən Bayram müəllim məndən ayrıldı.

Dünyagörmüş müəllimin məsləhəti ilə fikrim­dən daşındım və söz verdiyim görüş baş tutmadı.

Etiraf edim ki, o vaxt şairə verdiyim vədə xilaf çıx­­dı­ğı­ma görə hələ də özümü bağışlaya bilmirəm. Bil­mirəm haq­lıyam, yoxsa haqsız.

09.11.2022