Əmirullagilin ailəsi qəsəbədə münaqişəli ailələrdən biri kimi tanınırdı. Bu münaqişəni vaxtaşırı salan evin kişisi olsa da, elə arvadı Pərzad da ondan geri qalmırdı. Bir də görürdün ki, heç nə üstə tutaşdılar. Üç uşaqları – iki qız, bir oğlan qaldı ortalıqda. Onların da artıq az yaşları yox idi. Qızları Gülüş səkkizinci, Vəsilə altıncı, oğlanları Emin üçüncü sinifdə oxuyurdular. Ataların bir necə uşağı başına yığıb yenə özünü öyməkdə idi:

-          Yemişəm!..

-          Əla...

-          İçmişəm!..

-          Kefdəsən...

-          Çəkmişəm!... Bundan sonra da çək...kə...cə...yəm...

Ancaq arvadı Pərzad qəflətən orada peyda olduğu üçün, əlindəki ağacla onu döyəclədi, kişinin sözü yarımçıq qaldı. Yeniyetmələr hərəsi bir tərəfə qaçdılar. Səsləndilər:

-          Buna bax da...

-          Qoçudu...

-          Həyasızlıq edir...

Pərzad onların qarasına deyindi:

-        Rədd olun buradan, vələduznalar. Valideynlərinizə cavab verməkdə yorulmuşam. Mənim kişimin ağlı qaçıb, sizə nə... Gedib evinizdə qaxılıb otura bilmirsiniz?! Heç olmasa dərsinizə fikir verin. Məktəbə gedin-gəlin.

Uşaqlar əsl mənada onunla cükküldəşirdilər:

-          Bizim dərdimiz sənə qalmayıb.

-          İstirahət vaxtımızdır.

-          Oxuyuruq da...

Qadının əlindəki heyva ağacının nazik budağından onlara da dəysə də, daha çox ağır zərbəni isə elə əri Əmirulla almışdı. Deyinə-deyinə, söylənə-söylənə hələ də donquldanmaqda idi:

-        Bu da bizim xanım... Buna necə külfətim, arvadım deyəsən ey... Qadın da kişisinin üzünə ağ olar?.. Bunun hamısının təqsirir elə daha çox dövlətdə, cəmiyyətdədi. Balam, hər şeyi buraxıblar da başlı-başına...

Gənclər onu lağa qoyurmuşlar kimi səsləndilər:

-          Sən də saqqal saxla...

-          Bircə elə bu çatmırdı...

-        Sonra da... Arvadının başına qara örpəy bağla, çadraya bürü... Onda elə ağıllı olacaq kı...

-        Ə, kiri... Mən svilizasiyalı bir cəmiyyətin oğluyam.

Uzaqdan arvadının hikkəli səsi eşidildi:

-        Dayan köpəyoğlu... Deyəsən, sənə yenə də on beş sutka verdirməsəm, ağlun başına gəlməyəcək...

Əmirulla xəcalət içində səsləndi:

-        Görürsüz də, yenə şirə dönüb. Dediklərinə əməl etməsəm sakitləşməyəcək. Buna deyən lazımdı ki, a nənəsi göyçək, insan bu dünyaya bir dəfə gəlir. Yaxşı yeyib-içmədi, çəkməli, pivələnmədi, daha o həyatın nə ləzzəti? Bəli-bəli, yedin hər şey sənindi, yemədin o başqasının, yadındı.

Onu qınayanalr da oldu:

-          Daha bu qədər yox da...

-          Ehtiyat da saxlamaq lazımdı...

-          Oldu, saxlamadıq?..

-        Ə, vallah, sən çox qəribə adamsan. Hər halda arvadı da eşitmək lazımdı.

Pərzad arvad həmişə olduğu kimi dediyinə əməl etdi. Düz bir polis şöbəsinə gedib, dərdini rəisə dedi, şikayət ərizəsini yazdı. Rəis gileyləndi:

-          Bu əclaf yenə də yığışmır özünə də...

-          Damlayın getsin də...

-          Bəs sənə kim baxacaq?

-          Kül qoyum onun ər başına.

Rəis onunla məzələndi:

-        Belə də iş olar... Elə yaxşı deyirlər ki, yemişin yaxşını qurd yeyər...

Qadın qımışdı:

-          Rəis, ağ eləmə də... İndi məni yemişə oxşadırsan?

-          Sözgəlişi deyirəm də... Yoxsa, onun əli sənə toxunmayıb?..

-          İçkidən başı açılır ki, belə şeylər də yadına düşsün.

-          Bu olmadı ki... Molla Nəsrəddinin bir əhvalatı yadıma düşdü...

Məhəllədən bura- şöbəyə qədər arvadının arxasınca düşüb gələn, onu izləyən Əmrulla lap dilxor idi. Öz-özünə danışır, gileylənirdi:

-        Balam, belə də iş olar... Arvadsan, qaxıl otur evində də, sənin polis şöbəsində nə işin var. Görəsən indi kimlə gop eləyir. Çənədən möhkəmdi ha... Sözsüz elə rəisin otağındadı...

Axşama yaxın onu tapıb həbs etdilər. Sahə müvəkkili kapitan Vəli Göyüşov onu şöbəyə gətirəndə, hələ də gileylənirdi.

-        Ə, balam, belə də iş olar? Əyib deyilmi. Bir arvadın sözünə görə indi məni damlayacaqsınız?

-        Təcridxanada istirahət edəcəksən...

-        Pay atonan... Bu dünya düzəlmir ki, düzəlmir də... Kişilər çəkilib durub kənarda, arvadlar problemli məsələ həll edirlər də.

-        Hə...

-        Yoxsa, yalan deyirəm, kapitan?

-        Sən mənə nə vaxt yalan danışmısan ki...

-        Atamın goru, düz sözümdür. Nəticəsi də bu... Bəzi ağzı göyçəklər də deyir ki, kişilər iş görə bilmədi. Qarabağı da xanımlar azad edəcəklər.

-        Bəlkə də...

-        Mən özüm orada qabıq qoymuşam. Kim qiymətləndirdi ki? Dedilər ki, getmisən, vuruşmusan, pulunu almısan da. De lap yalançının atasına lənət! O vaxtı belə pul-para vardı? Qəpiyə güllə atırdıq, yeməyə çörək tapmırdıq... Bəy içki üzünə həsrət idi... "Zato” xalqın qədrini bilirdik... Lazım gələndə ölümə gedirdik...

-        ...

-        Cənab kapitan, indi nə vəziyyətdəyik ki... Görürsünüz də... kəbinli arvadım məndən şikayət edib, məni tutdurub, həbs etdirib. Axı belə hərəkət nəyə lazımdı? Bir ikilikdə dil tapa bilməzdik?

-        Bunu özünüzə deyin də...

-        Mən neçə dəfə təşəbbüsdə bulunmuşam. İnadkarlıq edən odu... Bu gözəl neməti kimə saxlayır bilmirəm...

-        Ədəbli danış...

-        Məni düzgün başa düşün... Çəkdiyi arağı, çaxırı deyirəm. Samaqonu... Bilirsiniz onun tut arağı necə təsirli olur...

-        Sözündən belə çıxır ki, o da qəbahətli işlər görür, cinayət edir?

-        Əlbəttə ki...

-        Ə, kişisən, kişi ol...

-        Bəs onda o məni tutduranda yaxşıdı? Elə siz də rəis kimi ancaq qadınları müdafiə edirsiniz. Biz yazıqlara baxan, dərdinə qalan yoxdur. Axı belə olmaz. Belə hərəkət Allaha da acıq gedər. Belə işlərin sonu faciə, fəlakətdi... Odur ki, ölkədə pozğunluq, fahişəlik baş alıb gedir də...

-        Kiri-kiri... Az danış...

-        Guya xəbəriniz yoxdu bu yol qırağı yeməkxanalardan, kafelərdən... Hələ restoranları, barları demirəm... Son vaxtlar şadlıq evlərində də belə neqativ hallara yol verilir. Soruşan lazımdı ki, bu rayon rəhbərliyi, başçı hara baxır?!.

-        Sən baxdığın yerə...

-        Başa düşmədim?..

-        Şeylərə deyərəm də...

-        Özün mənə deyirsən... Nə şeylərə?!.

Onlar polis şöbəsinə çatıb, rəisin otağına girdilər. Arvadı onu görcək özünü səliqə-sahmana sala-sala cınqıdı:

-        Bax da... Bu əclafı hara gətirmisiz... Damlayın da. Onun əlindən uşaqlarım dərsə də gedə bilmir, içib ağnayır. Ona-buna söz atır.

Əmrulla öz-özünə donquldandı:

-          Danışdı da... Sakit... Burada yaxşı deyil... Əyibdi...

Rəis ona bozardı:

-        Ə, bu nə oyunlardı çıxarırsan? Zəhirmarı içmisən, qaxıl otur evində də.

-         Həm də çəkir... Nəşələnir...

-        Donuzdu da...

-        Yaramaz, - deyə rəis alnını turşudanda, Əmrulla kövrələn kimi oldu, ağlamsındı:

-         Elə bilirdim ki, axırı belə olacaq... Kişiləri kimdi müdafiə edən. Kişi hüququ ayaq altına atılıb... - Sonra da arvadına açıqlanan kimi oldu: - Nə dayanmısan? Rədd ol, get evə!..

-        Bağırma... Səsin özünə xoş gəlməsin... Mənə komanda verənə bax...

-        Ərin deyiləm?

-        Daha yox...

-        Onda tapmısan?!.

-        Utan, xəcalət çəkəsən!.. Bu da sənin iç üzün, sifətin...Tüpürüm sənin kişiliyinə...

Qadın bu sözləri deyib oradan uzaqlaşdı. Əmrulla isə deyinə-deyinə həmin axşamı polis şöbəsində keçirəsi oldu. Hey öz-özün danışmaqda, gileylənməkdə idi:

-        Belə də iş olar... İbnəsi duran kimi məni tutdurmaq adı ilə gəlir bu rəsisin yanına da... Allah bilir axşam o qapını açıq qoyur. Öldürmək istəyirəm, əlim gəlmir də... Hər halda uşaqların anasıdı. Axı indi mən nə edim? Belə də yaşamaq olar.... Qadın qadın olmalıdı... Daha belə yox da... Beləsini zəncirləyəsən gərək. O təpərdən də məndə yox...

Kameranın gözlüyündən baxan nəzarətçi polis nəfərinin xırıltılı səsi eşidildi:

-          Ey, şümür, orada öz-özünə nə donquldanırsan?..

-          Danışmaq da olmaz?

-        Yat, sabah buranın təmizlik işləri ilə sən məşğul olacaqsan. Ayaqyolu yaman gündədi... Həyət-bacanı da süpürəcəksən.

-          Bu da arvadın xeyiri...

Səhər ayaqyolunu təmizləyəndə, əlində süpürgə həyət-bacanı süpürəndə Əmrulla lap xəcalət çəkirdi. Sısqa bir polis nəfəri də ona hey komanda verməkdə idi:

-        Yavaş!.. Toz eləmə!.. Buranı təmiz süpür!.. Palçığı yığışdır, təmizlə!..

Məhkəməyə isə elə kapitanla getdi. Yol boyu hey gileylənməkdə idi:

-        Kapitan, bu da arvadın mənə xeyri. Başqalarında belə deyil axı. Kişiləri səhərə qədər incitsələr də, susurlar...

Kapitan onun bu sözlərini ona irad tutdu:

-        Ədəbli danış! Sən heç ağıllanmadın da.. Kişi hüquqlarından dəm vuran, əclaf. Sənin bu sahədə bir göstəricin olsun ki, bu mövzudan bəhs etməyə haqqın olsun da. Arvadın kişisiz qalanda min oyundan çıxacaq da... Sənin üzünə də baxmayacaq...

Əmrulla qürrələndi:

-          Mənə nə olub ki?!.

-        Görürəm elə... Boş dağarcıqsan da... Məqsədsiz çayda axan saman çöplərindən biri... Ailəyə laqeyd, araq, nəşə ilə dostluq edən...

-        Bəs biz kişi deyilik?..

-        Odur ki, cəzanı çəkirsən də...

Əsil tamaşa isə məhkəmə zalında işə baxılanda oldu. Hakim onu görən kimi dedi:

-          Ə, çuşka, yenə sən burdasan?

Əmrulla gülümsədi:

-          Çuşkalıq vaxtım çoxdan keçib, cənab hakim...

-          Görürəm, qabana dönmüsən... Tüklənmisən...

-          Mənim bir təklifim var, cənab hakim...

Hakim ona bozardı:

-        Ə, nə təklif?! Sən nə vaxtdan belə ağıllı adam, ağıl sahibi olmusan?! Öz ailənin qədrini bilmir, axşama kimi yeyib-içir, nəşələnir, səfil kimi gün keçirirsən. Səndən nə ağıllı təklif görmək olar?..

-          Deyim də...

-          De...

Əmrulla bir qədər həyəcanlı, udquna-udquna sözə başladı:

-          Möhtərəm hakim...

-          Qısa elə...

-          Yaxşı...

-          Uzatma, sözünü de...

-        Cənab hakim, görürsüz də... Biz kişilər yaman günə qalmışıq. Bu vəziyyətə düşməyimizin də elə əsas səbəbkarları bu qadınlardı. Qaydasınca yaşamağa imkan versələr, heç də belə olmarıq. Elə biri bizimki... Axı soruşan lazımdı ki, mənim arvadım vaxtaşırı bu polis şöbəsinə nə üçün gedir?! Bir dəfə də rəis evə gəlib...

Bu an hakim qımışdı, başını bulaya-bulaya dilləndi:

-          Dəsgahın olsun... Söz danışdın da...

-        Vallah ki, düzünü deyirəm. Onları müdafiə edə-edə mindirmişik boyumuza. Rəisdən soruşuram, deyir ki, profilaktiki tədbir keçiririk, ona görə getmişdim sizə. Ailə vəziyyətinizi bilmək istəyirdim...

-        ...

-        Bundan soruşmaq lazımdı ki, sən mənim ailəmin daxili işlərinə niyə bu qədər müdaxilə edirsən? Ailə kralların girə bilmədiyi bir qaladı...

-         Ağıllı sözlər danışırsan. Elə bunun əsas səbəbkarı sənsən də. Sən yerində, ailənlə olsan, belə xoşagəlməzliklər də olmaz.

-        Cənab hakim, siz mənim bu qiymətli təklifimi yazdırın...

-        Katib yazır...

-         Lap Konstitusiya Məhkəməsinə çatdırın... Mənim də az-çox bu qayda-qanundan başım çıxır.

-        Bilirəm... Necə il yatmısan. Universitet tələbəsindən çox bilirsən.

-        Axı bu kişilər yazıqdı axı... Bizim də bir hüquqlarımız müdafiə olunsun. İnsan dünyaya bir dəfə gəlir. Nə vaxta kimi qorxa-qorxa yaşayacaq, yeyib-içməyəcək, çəkməyəcək?!.

-        Yemək-içmək, çəkmək öldürsün səni...- deyə arvadının hikkəli səsi eşidildi. Sonra isə üzünü hakimə tutub dedi:

-        Nə uzadırsınız... Bunun 15 sutkasını verin, cəhənnəm olub getisn də...

-        Sakit! – deyə hakim ona acıqlandı: - Nə bilirsən, bəlkə daha çox iş verəcəyik. Bunun hərəkətlərində xuliqanlıq cinayətinin əalmətləri də var...

-        De ki, battıq da, - deyə Əmrulla kövrəlmiş halda arvadına yalvardı: - Ağəz, bir insafın olsun da... Neçə il bir yastığa baş qoymuşuq, axırı belə odlu?!.

-        Daha o yastığı görməyəcəksən.

-        Kifləndirib, kimə saxlayacaqsan?!.

Hakim bu üstüörtülü, biədəb söz duelindən yozulmuş halda qadına acıqlandı:

-        Bəsdirin! Kəsin!... Nahaq demirlər ki, kişi axar çaysa, qadın onun qarşısını kəsən bənddir!.. Vəziyyətin bu yerə gəlib çıxmasında sizin heç də az təqsiriniz yoxdur!.. Zəif qadın olmusunuz!.. Onu tərbiyə edə bilməmisiniz! Bu məsələdə öz təqsirinizi də görün!.. Mənasız hay-hüy salmaq hələ hər şey demək deyil!.. Kişinin hüququnu pozduğunuz bəsdir, yetər!..